Brakuje Wam eleganckiego pomysłu na świąteczny prezent? „Narracje górnicze z terenu Zabrza. Kopalnia to je do mie wszystko” to najnowsza publikacja Muzeum Górnictwa Węglowego. Książka powstała na podstawie setki wywiadów przeprowadzonych z czynnymi i byłymi górnikami z terenu Zabrza.
Książka powstała w efekcie realizacji projektu naukowo-badawczego prowadzonego w oparciu o środki Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Dziedzictwo kulturowe, priorytet: Kultura ludowa i tradycyjna” oraz miasta Zabrze. Projekt „Narracje górnicze z terenu Zabrza” to 100 zebranych górniczych wypowiedzi.
Książkę można zakupić w kasie Kopalni Guido przy ulicy 3 Maja 93, kasie podziemnej trasy w Kopalni Królowa Luiza przy ul. Sienkiewicza 43 oraz w gmachu Muzeum przy ulicy 3 Maja 19. Publikacja jest także dostępna w e-sprzedaży na stronie księgarni Silesia Progress.
W obiektach Muzeum książka dostępna w cenie 15,00 zł! Informacja kasowa pod nr. tel. 32 271 40 71.
Górnicy
Badacze biorący udział w projekcie nawiązywali kontakty z pracownikami kopalń działających na terenie miasta (74) oraz z górnikami zatrudnionymi w zakładach w innych miastach, a mieszkających na terenie Zabrza (28). Dotyczy to zarówno emerytów, jak i czynnych zawodowo. Badacze poszukiwali górników czynnych jeszcze kopalń („Makoszowy”, „Siltech”, „Bielszowice”, „Budryk”, „Halemba”, Sośnica, „Szczygłowice”, „Nowy Wirek”) i tych, w których już dawno zakończono wydobycie („Mikulczyce”, „Rokitnica”, „Pstrowski”, „Concordia”, „Zabrze”, „Ludwik”, „Gliwice”, „Dębieńsko”). Badanie objęło także tych zabrzańskich górników, którzy wyjechali do Niemiec (10), a wcześniej mieszkali lub/i pracowali w Zabrzu. Najstarszy z naszych rozmówców urodził się w 1925 roku, najmłodsi z kolei mieli w czasie realizacji projektu 24 lata. Do grona narratorów zaliczają się więc czynni pracownicy (39) i emerytowani (63), w miarę możliwości reprezentujący wszelkie szczeble kopalnianej hierarchii, różnorodne funkcje i specjalności. Wśród rozmówców są pracownicy fizyczni (58) oraz umysłowi, zaliczający się do dozoru i innych specjalizacji (na przykład pracownicy oddziałów: elektrycznego, łączności, przewozowego, mechanicznego, szybowego, mierniczo-geologicznego), w tym ratownicy górniczy (19). O pracy i życiu opowiadali nam zarówno ci, którzy urodzili się i mieszkają w Zabrzu od pokoleń, albo do Zabrza, do pracy w kopalni, przyjechali z różnych stron Polski. Spośród 72 górników urodzonych przed 1970 rokiem nie-Ślązaków jest 36. Z kolei dla grupy najmłodszych pracowników pochodzenie regionalne nie ma dużego znaczenia, gdyż w przeważającej większości od urodzenia mieszkają na Śląsku. Poprzez tak szeroki wybór Narracje górnicze... starają się odzwierciedlić cały „przekrój kopalni”, jej świat podziemny i na powierzchni, gdyż obydwie przestrzenie są ściśle zależne od siebie i przynależne sobie. Właśnie dlatego, aby w lustrze narracji znaleźć odbicie całego organizmu kopalni.
Konstrukcja książki
Konstrukcja książki została oparta na wybranych fenomenach górniczej kultury, które tworzą kulturę symboliczną.
Publikacja została podzielona na trzy części, z których pierwsza omawia zagadnienie tożsamości górników budowanej w oparciu o miejsce, w którym pracują i żyją. Analizie poddano problem interakcji między kopalnią a pracującymi w niej ludźmi, by zbadać, na ile miejsce wykonywania codziennych obowiązków jest w stanie ukształtować grupę i wpłynąć na relację między pracownikami, a także na nich samych. Zanalizowano także zagadnienie tożsamości tych górników Zabrza, którzy zmienili miejsce zamieszkania, wyjechali ze Śląska do Niemiec. Badano, czy ich tożsamość ukształtowała kopalnia czy stary lub nowy heimat. Zanotowane górnicze opowieści wskazują, że znaczącym elementem górniczej tożsamości jest socjolekt, który powstał w kopalni, a zaznajomienie się z nim było i jest warunkiem koniecznym dla funkcjonowania członków grupy w warunkach zawodowych i jednym z podstawowych determinantów przynależności do grupy.
Druga część książki opisuje ich funkcjonowanie w życiu zawodowym pracowników kopalń: przebieg drogi zawodowej (wiążącej się z wyborem zawodu lub przymusem zatrudnienia), funkcjonowanie w ramach hierarchii górniczej, wartości etyczne towarzyszące pracy, emocje wiążące się z wykonywanymi obowiązkami są elementem górniczego kodu kulturowego, którego ponowne odczytanie okazało się konieczne ze względu na zachodzące zmiany. Z kolei wartość symboliczna i społeczna pozdrowień górniczych, munduru, zwyczajów pobożnościowych i świątecznych, wierzeń demonologicznych czy górniczych przywilejów determinuje „język” górniczej kultury korporacyjnej.
W trzeciej części omówiono z kolei te wartości, symbole i tradycje, na których opiera się życie prywatne (rodzinne) pracujących w kopalniach: sytuację mieszkaniową, relacje rodzinne i pozycję żony w rodzinie górników Zabrza, dzieciństwo (jako własne opowiadających oraz ich dzieci), obyczaje kulinarne oraz spędzanie wolnego czasu i funkcjonowanie tradycji ogródków. Całość powinna się stać przyczynkiem do poznania górników żyjących tu i teraz w Zabrzu jako grupy cechującej się swoją własną tożsamością konstruowaną w oparciu o różnorodne komponenty korporacyjnego pejzażu kulturowego.
